Internet levert de cliënten van begeleider en coördinator Adrienne veel plezier op, maar ook problemen. Zoals cliënt Jolien, die gearresteerd werd op verdenking van fraude. Voorlichting en kadering helpt, maar niet iedereen leert ervan. “Verwacht daarom niet dat het nooit mis gaat, maar zorg liever dat je cliënt bij jou terechtkan en dat je weet wat je in zo’n geval moet doen.”
“Wist je dat er zeven jaar gevangenisstraf staat op zogeheten horizontale fraude?”, vraagt Adrienne. Ze werkt al jaren als begeleider in de zorg en coördineert twee groepen in een instelling. Ze begeleidt onder meer de matig verstandelijk beperkte Jolien die regelmatig online in de problemen komt.
Daar zat ze dan, samen met Jolien op het politiebureau, want die was gearresteerd voor fraude. Adrienne: “Iemand op had haar een nieuwe iPhone en vijfhonderd euro beloofd als ze een bankrekening voor hem zou openen. Hij moest even wat geld overmaken en dat zou gemakkelijker gaan via haar account.” Een makkie voor Jolien, want praktische handelingen uitvoeren, zoals een kopie maken van haar id en een filmpje sturen ter verificatie, dat kan ze wel.
Cognitief niveau van een zesjarige
Maar ze begrijpt niet dat het Snapchatprofiel mogelijk niet klopt. “Ik vroeg haar hoe ze wist dat het een man was. Nou, dat zag je toch? Het poppetje op het profiel had kort zwart haar en een baard”, vertelt Adrienne. Het drong niet tot haar door dat het weleens iemand kon zijn met slechte bedoelingen. Via de bankrekening die Jolien opende werd geld witgewassen.
Adrienne: “Na een gesprek begreep de politie gelukkig dat haar niets aan te rekenen viel.” Jolien heeft namelijk een andere ontwikkelingsleeftijd dan niet-beperkte mensen. Adrienne schat haar cognitieve niveau op zes jaar oud en haar sociaal-emotionele niveau op drie jaar oud. Maar Jolien kan door ervaring wel bepaalde handelingen uitvoeren die wat ingewikkelder zijn, zoals een bankrekening afsluiten of een socialmediaprofiel aanmaken. “Daardoor kan het aan de oppervlakte lijken alsof haar ontwikkelingsleeftijd hoger is.”
Van de ervaring op het politiebureau is Adrienne behoorlijk geschrokken, maar bij Jolien is de dreiging van een gevangenisstraf niet blijven hangen. Ze blokkeerde de persoon in kwestie op en daarmee was het volgens haar opgelost. Ze heeft er niet veel van geleerd, merkt Adrienne. “Dat is een van de uitdagingen met groepen die zwaarder beperkt zijn: een les beklijft vaak niet. Voorlichting moet je daarom blijven herhalen, en dan nog dringt het vaak niet door.”
Verlangen naar vriendschap
Zo ziet Adrienne dat haar cliënten tijdens een voorlichtingsbijeenkomst wel de ‘juiste’ antwoorden uit hun hoofd leren. Maar dit betekent niet dat ze ook de verbinding kunnen maken met een praktijksituatie die ze later tegenkomen. “Hun offline netwerk is vaak maar klein. Vanuit een eventueel afgelegen woongroep is de kans op het ontmoeten van nieuwe mensen heel beperkt. Op internet gaat er een wereld voor ze open.”
En op social media ziet niemand dat je beperkt bent, of dat je in een woongroep woont. Adrienne: “Tegelijk is de wens om verkering te hebben of nieuwe vrienden te leren kennen vaak zo groot dat cliënten alles klakkeloos aannemen van iemand op internet. Dat verlangen weegt veel zwaarder dan de risico’s die ze van ons horen.”
Als cliënten in contact komen met een vreemde, voelt dat voor hen vaak al snel als een beste vriend. En daar doen ze dan alles voor. In het uiterste geval is het daarom soms nodig om sterker te kaderen en voor de veiligheid van de cliënt bijvoorbeeld een telefoon af te nemen. Dat gaat niet zomaar: er is een wettelijk proces voor nodig en je moet het stappenplan Zorg en Dwang doorlopen. “Jolien bleef maar in de problemen komen. Ik wilde die keuze eigenlijk niet maken, maar het ging niet anders”, zegt Adrienne. Al haar apparaten werden tijdelijk afgenomen.
Realistische verwachtingen
Uiteindelijk kreeg Jolien toch een Nintendo Switch zodat ze nog wel kon , maar daarop had ze binnen de kortste keren ook weer problematische contacten via de chatfuncties. Dus moest de Switch ook weer weg. “Ik vind het heel erg, want het werkt natuurlijk isolerend. Ze heeft geen online contact meer met vreemden, maar ook niet met familie of vrienden.” Daarom geeft Adrienne Jolien wel probeerruimte, van een uurtje wifi per dag, waarbij ze zelf aanwezig is.
Het belangrijkste is volgens Adrienne dat je als begeleider realistische verwachtingen hebt. “Het gaat waarschijnlijk een keer mis. Als je daarop rekent, dan weet je wat je moet doen in geval van nood.” Ook in het geven van voorlichting zoekt Adrienne balans, zodat er niet te veel negativiteit ontstaat vanuit het praten over gevaren. “Je wil dat ze altijd weten en voelen dat ze bij je terecht kunnen. Hou die relatie daarom altijd positief, niet-oordelend en open.”
Omwille van hun privacy zijn de namen van Adrienne en Jolien veranderd.
